Liviyada baş verən olaylara dair o qədər versiyalar, müxtəlif fikirlər bildirilib ki, adam bilmir nəyə inansın. Versiyalar həqiqətən çox və müxtəlifdir. Aşağıda təqdim olunacaq fikir isə şəxsən mənə daha inandırıcı gəlir — neoquldarlıq + bankların total hakimiyyəti. Bu versiyanın əvvəllər də irəli sürülməsinə baxmayaraq, nədənsə yalnız indi tam ciddiliyi ilə müzakirəyə buraxılıb.

Rusların Müəmmar sevgisi tükənməzdir! =)

Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
2011 – İnqilablar ili?!

Azərbaycan siyasi arenasında bu saat analoqu olmayan bir polemikanın şahidiyik. Polemikanın tərəfləri — Ana Vətən Partiyasının sədri Fəzail bəy Ağamalı və Azərbaycanın ilk prezidentinin sözcüsü rolunu yerinə yetirən Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasının (ASDP) həmsədri Araz Əlizadədir. Hər ikisinin şəxsiyyəti, siyasi fəaliyyət və baxışlarını kənara qoyub, bu qalmaqallı polemikaya nəzər yetirək. Qalmaqal isə Eks-prezidentlərin və onların ailə üzvlərinin statusunu müəyyən edəcək qanun layihəsinin Milli Məclisdə müzakirələri ilə bağlı məlumatlar yayılandan sonra baş verib. Belə ki, ilk zərbəni yetirən Fəzail bəy, daha sonra Araz bəydən cavab zərbəsi alıb.

 Xronologiya:
1. Fəzail bəy qanunun eks-prezident Ayaz Mütəllibova şamil olunmasına qarşı çıxıb. Sitat — Hamıya bəllidir ki, indiki Azərbaycan dövləti Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının varisi deyil və onun nə atributlarını, nə idarəetmə sistemini, nə də digər sahələrini özündə ehtiva edir. Ona görə bu qanun Ayaz Mütəllibova şamil oluna bilməz.
2. Buna cavab olaraq Araz bəy Əlizadə daha kəskin olub. Sitat — Qanun qəbul olunandan sonra məsləhət görərdim ki, Fəzail Ağamalı gedib su içsin. Milli Məclisin tualetlərində su yaxşı və keyfiyyətlidir. İnanmıram ki, kimsə Fəzail Ağamalının dediklərinə ciddi yanaşsın. Onun sözlərində hər hansı məntiq axtaran varsa, ona yazığım gəlir. Heç bir şüurlu adam Fəzail Ağamalının sözlərində məntiq tapmaz. Fəzail Ağamalının sərgilədiyi mövqe ondan ibarətdir ki, o, Roma papasından daha çox katolik olmaq istəyir.
3. Daha sonra estafeti yenidən Fəzail bəy götürüb. Sitat — Mən həm millət vəkili, həm də vətəndaş kimi istənilən məsələ barədə söz demək hüququna malikəm. Millət vəkili kimi mən hansısa məsələ barədə mətbuatda, tədbirlərdə sərbəst fikir söyləyə bilərəm. Mən hansısa məsələyə münasibət bildirərkən, fikir söyləyərkən təhqiramiz ifadələr işlətmirəm. Amma Araz Əlizadə mənim fikirlərimə münasibət bildirərkən tərbiyəsinə uyğun ifadələr işlətməkdən çəkinməyib. Bu ifadələr onun tərbiyəsinin göstəricisidir. Görünür, onun mayalanması tualetdən başlayıb və bu ifadə onun təhtəlşüurunda yer alıb. Ona görə də yeri gəldi-gəlmədi bu ifadəni işlədir.
4. Araz bəyin əks zərbəsini Səməd Vurğunun şeri ilə başlayıb. Sitat — Mayan turş ayrandır, zatın qırıqdır. İlandan, əqrəbdən yar ola bilməz. Bu, mənim ona cavabımdır. Ondan fərqli olaraq hər kəlməmin mənasını və qiymətini dərk edirəm. O, müsahibəmdə bir tərbiyəsiz söz tapsa və məni məhkəməyə verməsə, ata-anasından bixəbərdir.
Sözsüz. =)
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Analoqu olmayan siyasi polemika

Rusiya siyasəti bu saat dəhşətli intriqalar arenasını xatırladır. Putin Medvedevin 2-ci səfər prezident olma ambisiyalarının üstündən xətt çəkdikdən sonra, o küncə sıxılmış heyvana bənzəyir. Küncə sıxılmış heyvan isə gözlənilməz addım ata biləcək qədər qorxuludur. Belə ki, dünən Medvedev Putinin ən yaxın silahdaşı, 15 ildən çox onunla eyni komandada çalışan Aleksey Kudrini gözlənilmədən alçaldıcı şəkildə işdən qovdu. Buna hələ qayıdacam. İndi gəlin Medvedevin bu hala necə çatdırılmasına nəzər yetirək.

Medvedevin Putinin istəyinə rəğmən prezident olma planı isə belə idi:
1. Milliarder Proxorovun pulları hesabına gücləndirilən və əsasən “yenilikçilərin” yer aldığı “Pravoye delo” (Dürüst iş) hərəkatı vasitəsilə Dövlət Dumasına keçid edir.
2. Sonra Proxorov geriyə çəkilir və Medvedev hərakatın adından prezidentliyə namizəd olur.
Amma bu planlar baş tutmadı — Proxorov ondan istifadə olunduğunu anlayan kimi, Medvedevin planlarını alt-üst edib partiyanı tərk etdi — partiya məhv oldu.
Proxorovun ən yaxın silahdaşlarınından olan Nadejdinin bu olayı təstiqləyən etirafı gizli şəkildə qeydə alınıb və Youtube-da yerləşdirilib.

Bundan sonra Medvedev təkləndi və Putinin təklifini qəbul etmək məcburiyyətində qaldı — Putin növbəti seçkilərin nəticəsi kimi prezident olur, Medvedev isə Baş Nazir postu ilə kifayətlənir. Putinpərəst “Edinaya Rossiya”-nın (Bütöv Russiya) qurultayında Medvedev rəsmi olaraq geri çəkildiyini bəyan edəndə, onun gözlərindəki kin açıq-aydın hiss olunurdu. Hətta Medvedevin yaxın ətrafı da öz emosiyalarını gizlətmirdi — Medvedevin köməkçilərindən biri qurultay vaxtı Twitter hesabında yazmışdı — sevinməyə heç bir səbəb görmürəm. Kin isə dünən özünü bildirməyə başladı — Putinin ən yaxın silahdaşı kameralar önündə danlanıb, işdən qolandı.

Bu video görüntüdə Medvedevin Kudrinin “Baş nazirlə məsləhətləşərəm” sözünə necə qısqanc və əsəbi şəkildə reaksiya verdiyinə fikir verin. Fikrimcə Medvedevin kini bununla bitən deyil. O artıq “əl altı” prezident imicindən bezib. Tandemin özlərinin etiraf etmədiklərinə baxmayaraq, onlar arasında mübarizə açıq müstəviyə çıxır və bu Putin üçün yeni itkilərlə bitəcək. Geri çəkilən Putini görüb, ruhlanan Medvedev isə ola bilsin 3-4 aydan sonra, qərarını dəyişib yenidən prezident olmaq sevdasına düşsün.
İstənilən halda bu intriqaların baş verməsi bizim (Azərbaycan) üçün xeyirlidir. Nə qədər bu kimi kompromat müharibəsi olsa, ruslar bir o qədər zəifləyər. Unutmayaq ki, bizim əsas bəlamız elə Rusiyadır.
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Medvedevi necə “sındırdılar”?!

Həyatda baş verən hadisələrin bumeranq effektli olmasını yəqin yalnız nadanlar qəbul etmir. Gördüyümüz, bildiyimiz bu həyatda kim nə edirsə — özünə edir. Bunun sübutunu hər kəs dəfələrlə yaşayıb, şahidi olub. Ataların buna dair gözəl bir məsəli də var — nə əkərsən, onu da biçərsən.

Bu günlərdə belə bir tarixi və hər kəs üçün örnək ola biləcək bir olay haqda oxudum. Mütləq oxuyub, nəticə çıxarın. (Mətn rus dilindədir, sorry)
Произошло это происшествие весной 1994 года. Молодой американец по имени Роналд Опус решил покончить с собой. В предсмертной записке было написано, что он, Роналд, пошел на этот шаг из-за финансовых трудностей и непонимания со стороны родителей.
После написания этого послания мистер Опус залез на подоконник и бросился вниз с девятого этажа. Маловероятно он сделал бы это, если бы знал, что работавшие в тот день в доме мойщики окон натянули на уровне седьмого этажа страховочную сетку. Так что, пролетев два этажа, Опус просто рухнул бы на пружинящую сетку с мокрыми штанами, но вполне живой. Но тут вмешался фантастический случай. Просто-таки фатальное невезение!
Когда Роналд пролетал мимо окна восьмого этажа, в его голову из комнаты попал заряд дроби, выпущенный жильцом на восьмом этаже. Пока полиция доставала труп с сетки и устанавливала личность покойного с почти полностью снесенной выстрелом головой, детективы решили, что стрелявшему – нужно предъявлять обвинение в непредумышленном убийстве. Ведь если бы не выстрел, Роналд Опус остался жив, упав на сетку.
Дальнейшее разбирательство обнаружило новые факты. Оказалось, что старик стрелял в свою жену, но не попал, и заряд угодил в окно. Значит, мелькнуло у детективов, нужно корректировать обвинение – к непредумышленному убийству добавить покушение на убийство (жены). Просто в моменты гнева и ссор с женой он всегда хватал со стены незаряженный дробовик и делал “контрольный выстрел” – пугал жену щелчком курка. Это было уже как бы семейным ритуалом. По утверждению обоих супругов дробовик всегда висел на стене и никогда никем не заряжался. Значит, в соответствии с американскими законами, обвинение в непреднамеренном убийстве теперь лежало на том, кто тайно зарядил дробовик.
Кто? Выяснив, что свободно войти в комнату задиристых супругов мог только их сын, полицейские детективы связались с его другом и выяснили много интересного.
Зная, что отец часто угрожает матери висящим на стене оружием, сын тайно зарядил его, надеясь, что при первом скандале тот застрелит мать, а сам попадет за решетку. Однако последние несколько недель супруги жили на удивление мирно, чем несказанно огорчали неудавшегося мстителя. Где он, этот подонок?
“Как где? – удивился старик.
– Сын живет этажом выше…”
Да, искомым сыном оказался сам… Роналд Опус! Это он зарядил дробовик, а когда месть не удалась, в отчаянии выбросился из окна. И был застрелен своим же зарядом. Своим же отцом. Которого хотел засадить в тюрьму. Самоубийство свершилось, хотя и не совсем так, как этого хотел Опус…
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Həyat — bumeranqdır!

Qərb dövlətlərinin demokratiya pərdəsi arxasında çıxardıqları oyunları sadalamaqla bitməz. Bu ölkələrin içərisində öz həyasızlıq və yersiz ambisiyaları ilə özünəməxsus yer tutan iyrənc Fransız “demokratiyasının” bəzi pərdə arxası təfərrüatları açılmaqdadır. Sən demə sinəsinə döyüb, özünü demokratiya carçı elan edən Fransanın son 20 ildə bütün prezidentlərini şimali Afrika diktatorları maliyyələşdirib. Qəddafinin oğlunun Sarkoziyə milyonlar yatırdıqları haqda müsahibəni artıq post etmişdim. İndi də məlum olur ki, bəs başı-batmış Sarkozidən əvvəl ölkəni idarə etmiş Jak Şirak bu il elə fransızlar tərəfindən devrilmiş Kot-d`İvuar diktatoru Qbaqbonun layihəsiymiş. Hər halda Qbaqbonun Şiraka pul yatırımlarına dair danılmaz faktlar ortaya çıxıb. Özü də maliyələşdirilmə məcburi şəkildə aparılıb — “ya diktator qalaraq ölkəni idarə edib, məni maliyyələşdirəcəksən, ya da səni devirəcik”. Sitatın sonu…

PS. İyulun sonu, Avqustun əvvəli bloqun bir yaşı tamam oldu. Lap yadımdan çıxıb. Bir tuş! =)
Bu gündən qısa, amma mütamadi yazılara start verirəm, İnşallah.
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Qərb “demokratiyasının” iç üzü

Nəhayət ki, tilsimi qırıb bu dəfəki Dubai qeydlərimin sonuncusunu yazdım. Başlayaq.
Dubai-ı deyəsən çox təriflədim — oraların gerçək analoqu olmayan inkişafına rəğmən, ölkə bir şərq olkəsi olaraq mövcudiyyatını davam etdirir. Burada addımbaşı şərq və totalitar ölkələrə xas itaət obyektlərinə rast gəlinir — Dubai rəhbərlərinin şəkilləri (heykəllər deyəsən qadağandır). Dubai-lıların üç ümummilli liderləri var — hər biri də Al Nahyan və Al Maktoum sülaləsinin üzvləridir — əsas lider Əmirliklərinin təməlini qoymuş şeyx Zayed bin Sultan Al Nahyan hesab olunur. Amma o vəfat etdiyindən şəhərdə onun şəkillərinə az rast gəlinir. Adət üzrə onun adını böyük prospekt və baxımlı məhəllələr daşıyır. Şəkilləri ilə bütün şəhəri bəzəyənlər isə hal-hazırda Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin prezidenti Khalifa bin Zayed bin Sultan Al Nahyan və bütöv Dubai şeyxi Mohammed bin Rashid Al Maktoum-dır.
Şəkillərə böyük həcmdə baxmaq üçün mouse-la üstündə tıklayın.


Şəkildə — Şəhər boyu Dubai-ın ümummilli liderlərinin portretlərinə rast gəlmək olar. Solda BƏƏ prezidenti, sağda isə Dubai şeyxi Mohammed Al Maktoum-dur. 
Ötən yazılarımda qeyd etmişdim – Dubai parokslar şəhəridir — tükənməz var dövlət, hakimiyyət, böyük imkanlar və səviyyəsizlik burada qonşudur.

Şəkildə – Şeyxin oğlunun “obyekti” önündə elə oğlundan bir sadəlik nümunəsi. Əlində brilliant qaşlı telefona fikir verin. =)
Yeni Dubai adlanan rayondan fərqli olaraq, şəhərin tarixi mərkəzi — Deira daha çox filmlərdə qarşılaşdığımız şərq şəhərlərini xatırladır. Bu kimi rayonlar əsasən axşamlar insanlarla qaynayır —  səbəb gündüzlər havanın hərarətinin 45 dərəcədən aşağı olmamasıdır. Dəhşət isti olur. Dubai istisini gördükdən sonra, Bakı istisi insana sərin meh kimi gəlir. =)








Şəkildə — Dubai — əsl nağılvari şərq şəhəri.

Şəkildə — Sən demə Dubai-da badımcanlar da fərqlidir. Bəs sizin yumru badımcanınız varmı?!
Dubai haqda bu qədər. İnşallah növbəti səfərlərimi qələmə almaq ümidi ilə sizlərdən hələlik ayrılıram.
Fürsətdən istifadə edərək, Aslan qardaşıma və onun ailəsinə səfər zamanı göstərdiyi qonaqpərvərliyə görə dərin təşəkkürlərimi çatdırıram.
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Dubai. Azərbaycan gəncinin qeydləri…

Hansı yerli telekanalımızı açıram — Vilnus merinin YOUTUBE üçün çəkdirdiyi BTR ilə köhnə Mersi əzmə səhnəciyini göstərib, həqiqət kimi qələmə verirlər. Acaba bütün özünə hörmət edən dünya telekanalları bunun qurma bir teatral səhnəcik olduğunu qeyd etdiyi halda, bizimkilərin belə təqdimatla məqsədi nədir?! =)
Bədbəxtçik isə ondadır ki, insanlarımız onlara inanıb, hesab edirlər ki, Avropanın göbəyində hansısa bir məmur analoqu olmayan qudurğanlıqla vətəndaşın maşınını BTR ilə əzməyə qadirdir! Ölmüşdü Xankişi! Vətəndaşın reaksiyasını qoyduq kənara, o meri məhz sosial qınaqla bir hala salarlar ki… Nəsə. Bizimkiləri qınamıram, öyrəşmişik də…
Rus demişkən, “sobstvenno” səhnəciyin özü:

Hələ də inanmayanlar üçün isə Euronews-dan çıxarış:
БТРы «Мерседесов» не боятся
«Ударим БТРом по нарушениям ПДД», — решил мэр Вильнюса Артурас Зуокас — и ударил. В назидание всем горожанам, паркующимся в неположенных местах, градоначальник вывел на улицу бронетранспортёр. Заявив, что владельцы дорогостоящих машин совершенно обнаглели, Зуокас наглядно показал, что для «Мерседесов», «Феррари» и «Роллс-Ройсов» у закона найдётся стальная рука.
Зуокас не уточнил, всерьёз ли он намерен применять именно такой способ борьбы с теми, кто паркуется на велосипедных дорожках, на тротуарах и местах для инвалидов. Раздавленный в клипе «Мерседес» был приобретён специально для съёмок. Однако инициатива уже нашла поддержку у соседей: мэр Риги в своём Твиттере полностью поддержал коллегу и пообещал найти танк побольше.
Xəbərin ünvanı — http://ru.euronews.net/2011/08/03/justice-overdrive-mayor-crushes-illegally-parked-car
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Tank fenomeni. Vilnus.

Bir vaxtlar kütlə üçün ən asan çörək pulu qazanmaq ona-buna baha qiymətə ev sırayıb maklerlik etmək idisə, məlum böhrandan sonra yeni dəb gəldi — əlinə bir taxta alıb yolun kənarında dayanan maşınlardan pul tələb etmək. Normal parking sisteminin olmaması həqiqətən biabırçı situasiya yaradıb. Əhalinin sıx toplandığı istənilən yerdə naməlum mənşəlli insanlar peyda olur, konkret reketliklə insanlardan pul yığırlar. Özü də xahişlə yox, məhz pul TƏLƏB etməklə. Bilmirsən verdiyin bu pullar həqiqətən dövlət büdcəsinə gedir, yoxsa bu dələduzluğun yeni müasir növüdür. Yəqin elə dələduzluqdur — çünki ödəmələr zamanı heç bir çek verilmir, bu isə bir başa dövlət vergisindən yayınma deməkdir. 90% hallarda konfliktlərə qarşı kompleksli millətimiz pulu ödəyir — ödəyim, təki başım dinc, əsəblərim sakit olsun.

Cəzasızlığa güvənib, indi bu növ dələduzluq sahilyanı çimərliklərə də yol açıb — bu günləri bir əcaib situasiyaya ilə rastlaşdım. Kürdaxanı bağları ətrafında (ora Pirşağı da deyirlər) əntiqə bir çimərlik yerləşir. Çimərlik digərlərinə nisbətdə çox kiçik, amma dənizin suyu çox təmizdir. Çimərliyin özü kiçik olduğundan ətrafları boş qumlaqlığdan ibarət idi. İdi… Amma bu ildən etibarən orada “quş-qondular” sayağı bəsit 3-4 “besedkalar” tikib, bütün çimərliyi 2-3 nəfərin arasında bölüb, özününki elan ediblər. Kim bölüb, necə bölüb, heç kimin xəbəri yoxdur. İndi bağ sahibləri dənizə çıxmaq üçün mütləq kiminsə “obyektinə” daxil olmalıdırlar. Onu da qeyd edim ki, araşdırma apardım və sən demə bu torpaqlar sırf dövlət reyestrində olan torpaqlardır, yəni torpaqların faktiki sahibi dövlətdir. Deməli bu quşqondular da qanunsuzdur. Bunu müvafiq orqanlar araşdırar, biz isə çimərlikdə istirahət edən şəxsləri narahat edən problemə toxunaq — qanunsuz pul yığımları. İndi çimərlikdə istirahət etmək istəyən şəxsdən məcburi yer haqqı (!) tələb olunur. Sual olundu ki, bu sahibsiz dəniz sahili üçün niyə yer haqqı ödənilməlidir, deyir bura bizim obyektin (obyekt deyərkən, uzaqda görünən qanunsuz bəsit 3-4 “besedka” nəzərdə tutulur) dənizidir (!). Analoqu olmayan iddia! Təsəvvür edin, gedib sahildən kənarda bir-iki qanunsuz “besedka” tikin, sonra da dənizi özünüzünki elan edin. OK. Bununla da razılaşdıq və “yer haqqı” ödəməyə razılıq verdik, amma bir şərtlə — bizə ödəniş aparıldığına dair çek veriləcək. Sən demə bunların nəinki kassa aparatı, heç ümumiyyətlə çekin nə olduğundan anlayışları belə yoxdur. “Bəs siz dövlətə vergi vermirsiniz?!” sualına cavab isə vəziyyətin nə qədər absurd olduğunu göstərir — cavab, sitat — “buranın yiyəsi özü “naloqda” işləyir!”. Sitatın sonu…
Allah köməyimiz olsun!
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Hamısı mənimdir! Azərbaycan reallıqları

Deyəsən, son 2-3 gündə ANS-in “Xəbərçi” verilişi ilə Dilarənin “Çal-çağır”-ı yerlərini dəyişik salıblar. ANS-i nə vaxt açıram — Oksana Rəsulovanın 1-ci əri belə getdi, Oksana Rəsulovanın 2-ci əri helə etdi … Bəli, bu kimi primitiv mənəviyyatsızlıq.
Maraqlıdır, dəqiq, vicdanlı və qərəzsiz kəlmələrinə analoqu olmayan tərzdə iddialı bir kanal nədən ortastatistik bir rəqqasənin şəxsi həyatını psevdopatriotluqla başını aldatdığı xalq qarşısında qabardıb, günün əsas xəbərləri sırasında verir?! Ölkədə baş verən minlərlə olaylar diqqətsiz qaldığı halda, bu mənasızlığa bu kimi diqqətin səbəbi görəsən nədir belə?!

Bu olayın 3 səbəbi ola bilər:
1. Oksana Rəsulova ilə ANS-in arasında konkret şəxsi qərəzlilik var;
2. Bu həmçinin ölkədə gərginləşməkdə olan ictimai-siyasi abu havanı səngitmək, kütlənin diqqətini sönməkdə olan şou-biznesə yönəltmək üçün addım ola bilər;
3. Bu elə Oksana Rəsulova tərəfindən sifariş edilmiş PR kampaniya da ola bilər. Unutmaq lazım deyil ki, qara PR-ın özü ən böyük təbliğatdır. Bütün şou əhli ilk olaraq kütlənin diqqətini qazanmaq üçün bu kimi iyrənc qalmaqallara əl atır.
Amma istənilən halda yüksək dəyərləri əlində bayraq edən bir kanala bu kimi ucuz intriqaları heç yaraşdırmadım. Nəsə. Düzünü zaman göstərəcək. Allah köməyimiz olsun!
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Dəqiq, vicdanlı və qərəzsiz Oksana Rəsulovaya qarşı

Son günlər fars şovinizmində boğulan İranın Azərbaycana mənəvi hücumu daha da intensivləşib. Sosial şəbəkələrdə dalbadal Azərbaycan ərazi bötüvlüyünü şübhə altına alan səhifələr yer alır, konkret yalan məlumatlar (xəbərimiz yoxdur, sən demə havalanmış farsların iddiasına görə danışdığımız türkcə əslində türkcə deyilmiş, farsiymış :))  yayan saytlar yaradılır. Bir bu səhifələrin insanlara çatdırmaq istədiyi “həqiqətlərə” diqqət yetirin — on.fb.me/o782iJ və on.fb.me/pMPFzA — molla rejiminin əsl mahiyyətini anlayacaqsınız.

Bu azmış kimi, fürsətdən istifadə edib iki türk qardaşın tarixdə buraxdığı bir səhvdən maksimum “faydalanmağa”, onu yeri gəldi-gəlməz köpüklü ağızla qabartmağa çalışıb, Anadolu və Azərbaycan türklərini bir-birlərinə düşmən kimi təqdim edirlər. Söhbət Çaldıran döyüşü ətrafında yaranan söz-söhbətlərdən gedir. Bu səhvin özəyində liderlərin, fərdlərin səhvləri yer alır, bu da qanı, dili, dini bir olan bir millət üçün düşmən olmağa əsla yetməz. İslamaz.com saytında bu olaya aydınlıq gətirən gözəl bir tarixi araşdırmaya rast gəldim, Sizlərlə bölüşürəm. Araşdırma dini prizmadan nəzərə alınıb, amma ümumi abu havanı düzgün çatdırır:
Şahın düşməni
Səlim uşaqlıqdan öz qəddarlığı ilə seçilirdi. Məhz onun bu xüsusiyyəti Sultan II Bəyazidi vadar etdi ki, Səlimi deyil, digər oğlu – Əhmədi vəliəhd təyin etsin. Lakin Səlim bununla razılaşa bilməzdi və atasına qarşı ordu yığaraq İstanbula hücum etdi. Sultan Bəyazid oğlunun ordusunu darmadağın etdi və Səlim Krıma qaçmalı oldu. Burada güc toplayan şahzadə yenidən atasına qarşı ordu çəkir. Osmanlı saray salnaməçilərinin yazdığına görə, 1512-ci ildə Sultan Bəyazid taxtdan imtina edərək onu Səlimə təhvil verir. Lakin bu məlumatın nə qədər düzgün olması şübhəlidir. Çünki, ilk günlərdən Sultan Bəyazid oğlunun hakimiyyətə gəlməsinə müxalif idi. Bəzi tarixçilərin iddiasına görə Səlim atasını öldürür və bu yolla hakimiyyətə gəlir. Hər halda, 1512-ci ildə İstanbula girən Səlim özünü sultan elan edir və dərhal qardaşlarını və digər kişi qohumlarını öldürtdürür. Bununla o, sultanlığa iddia edə biləcək bütün şəxslərdən canını qurtarır. Məhz belə bir vəhşiliyinə görə Səlim “Yavuz” (zalım) ləqəbi alır.
1513-cü ildə Sultan I Səlim Anadoluda yaşayan şiələrin qətliamını törədir. İqrar Əliyevin orta əsr tarixçilərinə istinadən yazdığına görə o, 7 yaşdan 70 yaşa qədər 70 min şiə öldürür. Digər məlumatlarda isə Səlim 45 min şiə-türkün qanına bais olur. Bundan sonra o, 1514-cü ilin may ayında Səfəvi dövlətinə tərəf yürüyərək Şah İsmayılla müharibəyə qalxır. Lakin müsəlman qanının tökülməsini istəməyən Şah İsmayıl xeyli müddət Səlimi müharibə fikrindən daşındırmağa çalışır. Sultan Səlim Şaha dörd təhqiramiz məktub yazdıqdan sonra Şah İsmayıl ona bu cavabı göndərir:
Mən pirimi haqq bilirəm,
Yoluna qurban oluram,
Dün doğdum, bu gün ölürəm,
Ölən gəlsin – iştə meydan.
Avqustda Maku şəhəri yaxınlığındakı Çaldıran çölündə iki ordu qarşılaşır və Şah İsmayıl bu savaşda məğlub olur. Sultan Səlim Avropa ölkələrindən aldığı artilleriya (300 top) sayəsində Səfəvi ordusuna qalib gələ bildi. Rəvayətə görə, Şah İsmayıl toplara nifrət edirdi və deyirdi ki, əsl cəngavər toplara deyil, qolunun gücünə arxalanmalıdır. Digər rəvayətə görə, Şah məğlub olduğuna görə itiliyi ilə məşhur olan qılıncını Sultana hədiyyə edir. Səlim həmin qılıncla topun lüləsini kəsə bilməyəndə, Şaha xəbər göndərir ki, ona öz qılıncını deyil, başqasını verib. Şah İsmayıl isə cavab verir: “Qılınc həmin qılıncdır, bilək həmin bilək deyil”. Sultan Səlim Yavuz Səfəvi dövlətinin Osmanlı ilə sərhədində yerləşən vilayətləri zəbt etdikdən sonra Şərqə tərəf irəliləməyə istəyir. Lakin yeniçərilərin üsyanı nəticəsində Sultan Səlim Anadoluya qayıtmalı olur. Şah İsmayıl isə Sultandan intiqam almağa qalxmadı.
Sultan Səlimin bu davranışını onun sünni təəssübkeşçisi olması ilə səhvən əlaqələndirilənlər də var. Belə ki Anadolu ərazisində şiələrin qətliamını törətmək və Səfəvilərə hücum etmək üçün o, “kafirlərə qarşı cihad” elan etmişdi. Hətta bunun üçün bəzi sünni üləmalarını fətva verməyə vadar etmişdi. Bütün bunlar Səlimin siyasi ambisiyalarına xidmət edən bir manevr idi. Çünki, Osmanlı və Səfəvi dövlətləri ərazisində yaşayan türklər qohum tayfalar idi. Məzhəb fərqi burada yaşayan tayfaları bir-birinə düşmən etmirdi, lakin Sultan Səlim bu fərqliliyi düşmənçiliyə çevirməyə bacardı. Bunun üçün sadəcə insanların dini təəssübkeşliyini işə salmaq lazım idi. Sonrakı tarix göstərir ki, Sultan Səlim şiələrə qarşı amansız davrandığı kimi, sünnilərin də qanını tökürdü.
Səfəvilərlə müharibədən sonra o, əvvəlcə Elbistana (Ələbusteyn) hücum edib və buranın hakimi Əlaüddövləni öldürdü. Elbistanın Zülqədər sülaləsi (sünni) Şah İsmayılın məmləkətinə pənah aparıb indiki Qax, Zaqatala və Qazax rayonları ərazisində məskunlaşdılar. Daha sonra Sultan Məkkə və Mədinə valisinə hücum edərək müqəddəs torpaqların əmin-amanlığını pozmuş oldu. Məkkə və Mədinənin zəbtindən sonra Səlim özünü “iki müqəddəs şəhərin xadimi” elan etdi. 1516-cı ildə o Qüdsü də müharibə meydanına çevirdi. 1517-ci ildə Misirin paytaxtına daxil olaraq 50 min insan qətlə yetirir. Eyni zamanda o, 800 məmlük bəyinin boynunu vurmağı əmr edir. O, Qahirədə yaşayan Abbasi xəlifəsini məcbur etdi ki, xəlifə titulunu ona versin. Beləliklə də, Sultan Səlim 1517-ci ildə özünü müsəlmanların xəlifəsi elan etdi.
Xalqın xidmətində
Sultan Səlimin işğal etdiyi bəzi əraziləri qaytardıqdan sonra Şah müharibələrə son qoyur. Böyük siyasətçi və hökmdar olmaqla yanaşı, Şah İsmayıl “Xətai” ləqəbi ilə tanınan gözəl bir şairdir. Onun Azərbaycan türkcəsində yazdığı əsərlər ədəbiyyatımızın incilərindən sayılır. Həmçinin Şah əla xəttat, bərbət ifaçısı və xanəndə olub. Özü də məmləkətində incəsənətin inkişafına böyük önəm verirdi. Onun yazdığı şerlər aşıq və dərvişlərin dillər əzbəri idi. Şah İsmayılın xalqın rəğbətini qazanmasına əsas səbəblərdən biri də, onun vergi siyasəti idi ki, öncəki hökmdarların saysız-hesabsız vergilərinin sayı xeyli azaldılmışdı. Bundan əlavə, şah tarixdə ilk dəfə türk dilinə rəsmi status vermişdi. Onun sarayında fars dili ilə yanaşı türk dilində də danışırdılar. Maraqlı faktdır ki, Şah İsmayılın qatı tənqidçilərindən olan İsgəndər Pala özünün “Şah və Sultan” əsərində etiraf edir ki, Sultan Səlim Şah İsmayılla farsca danışdığı zaman o, Sultana türkcə cavab verirdi. Hətta müəllif öz təəccübünü gizlətmir ki, İran hökmdarı türkcə, türk hökmdarı isə farsca danışırdı. Şah İsmayılın apardığı siyasət nəticəsində türk dili və ədəbiyyatı xeyli inkişaf etdi və yayıldı. Hətta XVII əsrin birinci yarısında Səfəvi sarayında Holştin səfirliyində katib işləyən Adam Oleari “Səyahət” kitabında yazırdı: “… İran şairləri fars və türk dillərində şerlər yazırdılar və iranlılar onları həvəslə oxuyurlar, çünki hər iki dil eyni şəkildə geniş yayılıbdır”.
Abbasqulu Ağa Bakıxanov “Gülüstani İrəmdə” yazır: “… Hicri 930-cu ilin əvvəllərində (miladi 1524)… Şah İsmayıl vəfat etdi. O, mehribanlıqda dünyanı işıqlandıran və qəhrəmanlıqda düşməni yaxan, od məcazlı bir sultan idi. Qurmuş olduğu səltənətin mühüm işlərinə məşğul olmasına baxmayaraq, Şah İsmayıl alimlərlə müsahib olub, şer söyləməyə də mail idi”.
Təsadüfi deyil ki, dahi Füzuli Şah İsmayılı “öz zəmanəsinin padişahı” adlandırırdı. Füzuli yaradıcılığı dövrünün böyük hissəsi Kərbəlanın Səfəvi hakimiyyəti altında olduğu zamana təsadüf edir. Böyük alim və şair Məhəmməd Füzuli öz alleqorik “Bəngü-Badə” poemasını da (“Şərab və Tiryək”) Şah İsmayıla ithaf edib. Bu əsərdə “şərab” sözü altında məcazi olaraq Osmanlı, “tiryək” sözü altında isə Səfəvilər nəzərdə tutulur.
“Xətai” ləqəbinin sirri
Şah İsmayılın özünə “Xətai” təxəllüsünün götürməsinin səbəbi dəqiq məlum deyildir. Bəziləri hesab edir ki, ləqəbin kökü “xəta” deyil, “xətay”dır. Xətay isə türk tayfalarından birinin adı olub. Digər rəvayətə görə, Şah İsmayıl:” Mən doğulanda dünyaya yox, xətalar içinə gəlmişəm. Lakin həmişə mənə bir hikmətli səs deyir ki, bu xətaların hamısından çıxacaqsan. O xəta sözü taleyimdə yox, gələcək ləqəbimdə qalacaq.” – deyirdi.
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Əli Laricani: “Mən problemin həll yollarını dedim”