Görünür MySpace-in uğurlu rebrendinqi Facebook-un yaradıcısı və onun 26% səhmlərinin sahibi, yəhudi əsilli Mark Zuckerberg-ə rahat yatmağa imkan vermir. Belə olmasaydı, KİV vasitəsilə insanların hisslərinə təsir etmək üçün (ay camaat, baxın FB-u bağlasaq, görün sizin həyatınız necə dəyişəcək) şayiə buraxmazdı. İndiyə kimi Facebook-dan qeydiyyatdan keçməyən də, gedib qeydiyyatdan keçəcək ki, əşi görüm bu nə olan şeydir e, bu qədər hay-küy qoparıb.

Əslində Zuckerberg istəsədə şirkəti bağlamaq iqtidarında deyil. Çünki Facebook artıq böyük korporasiyadır və onun səhmləri ondan da böyük korporasiyalara (məsələn, Microsoft) məxsusdur. Məsələnin digər tərəfi — Facebookun hal-hazırki kapitalizasiyası 50 milyard dollar təşkil edir. Bu qədər kapitalı olan şirkətin öz-özünə qapadılması dünya iqtisadiyyatında nonsensdir. Maliyə sistemi isə elə qurulub ki, 50 milyard kapitalizasiya 50 milyard pul köpüyü (ifadə sabun köpüyündən götürülüb) deməkdir. Yəni Facebook-un real dəyəri daha azdır və bu 50 milyard birjalarda pay satışını artırmaq üçün süni olaraq şişirdilib. Şablon sistem belədir — məsələn, sizin 500 dollar pulunuz varsa, siz onu 500*100 düsturu ilə şişirdə bilərsiniz, nəticədə kapitalizasiya olacaq 50000$. Eynilə də Facebook (və digər korporasiyalar) fəaliyyət göstərir. 50 milyard köpüyü partladanda isə gərək bu 50 milyard nəğd pulu (!) səhmdarlara paylayasan. Amma nəzərə alsaq ki, Facebook köpükdür və real olaraq 50 millyardı yoxdu (50.000.000.000/100=500.000.000 real pulu var), o zaman səhmdarlara paylayası bir şey olmayacaq və Amerika iqisadiyyatında nəhəng bankrotlaşdırma prosedurunun şahidi olacağıq. ABŞ höküməti isə indiki həssas iqtisadi vəziyyətdə buna heç bir halda imkan verməz.
Deməli Facebook-un Mark Zuckerberg tərəfindən qapadılması səfeh bir fərziyədir.
Yuxarıda yazdığım birinci variant idi. İkinci variantda ondan ibarət ola bilər ki — bu şayəni Facebook-un rəqibləri ortaya atıb. Bu Google da ola bilər. Bildiyimiz kimi, Facebook öz şəxsi mail xidmətini buraxmaq istəyir, bu isə Google-un Gmaili üçün ölümcül zərbə ola bilər. Google bu şayəni buraxır, nəticədə Facebook-un stabil tərəfdaş və güvənilən sayt imicinə böyük zərbə dəyir. Axı kim səhər bağlanacaq saytda özünə mailbox açar?!
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Sosial şəbəkələr və biz

Bu günlərdə “Sosial Şəbəkə” filminə baxdım. Film Facebook şəbəkəsinin yaradıcısı Mark Zuckerberg-in həyatından (yarı düz, yarı gerçək), onun uğura doğru necə addımlamasından bəhs edir. Film özü-özlüyündə xoşuma gəldi, amma məni daha çox düşündürən başqa məsələ oldu — axı niyə bizdə böyük İnternet layihələrin buraxılması mümkünsüzdir?!
Əslində mən problemləri ötən yazılarımın birində sadalamışdım, amma bu film yaralarımızı təzələdi.
1. Fikrimcə, təhsil — böyük uğurların təməli, başlanğıcıdır. Filmə baxdıqda tələbələrin necə gözəl bir mühitdə oxuyub yaratdıqlarının şahidi olursan. Adam lap qibtə edir. Hər kəs nəsə bir layihə həyata keçirib, əməliylə öndə olmaq istəyir. Gözəl işgüzar mühit var. Rəqabət hökm sürür. İndi gəlin bizim reallıqlara nəzər yetirək — çürümüş təhsil sistemi. Rüşvətxor müəllimlərimizin sayəsində Universitetlərdə artıq oxuyan uşaqlar da oxumamağa məcbur edilir. Bizdə hər şeyi nəsə reallaşdırmaq deyil, papa uşaqlarının pulu həll edir. “Bilikli” müəllimlərin bilikləri isə 70-ci illərin səviyyəsindən artıq deyil. Bizim Universitetlərdə əməllə deyil, əmiylə seçilirlər. Hərf fərqi çox olmasa da, nəticəsi göz qabağındadır.
2. İnternet layihələrə investroların böyük maliyə yatırımları — bizdə isə İnternet layihəyə on mindən artıq pul qoymaq səfehlik sayılır, İnternet layihələr uşaq oynundan başqa bir şey hesab edilmir. Məsələn, Mark Azərbaycanda yaşasaydı, onun 18 minlik layihəsi istifadəçi sayı yüz mini keçdikdən sonra puç olardı. Niyə? Çünki istifadəçi sayı artıqda, saytın xərcləri də artır. Azərbaycanda isə İnternet layihələrə yatırımlar maksimum reklam bannerləri vasitəsilə edilir, belə olan halda da gərək Facebook Day.AZ-ın əvvəlki görkəmindən də (reklamla dolu olduğu vaxtlar) betər bir vəziyyətdə olaydı — daha çox banner asmağa məcbur idi, amma bu da xərclərin heç 10% demək deyil.
3. Faktiki olaraq 2004-ci ildən fəaliyyətə başlayan Facebook, yalnız 2009-cu ilin son aylarında gəlir gətirməyə başlayıb. Deməli 5 il bu layihə ziyana işləyib, amma böyük investorların milyonlarla sərmayələri sayəsində ayaq üstə qalıb. Mark 18 min ABŞ dollarını layihəyə yatırım edərkən, artıq bilirdi ki, onun layihəsinə yiyə çıxan olacaq və milyonlarla yatırımlar edəcək.
Bu sərmayələr bir növ sabun köpüyünə bənzəyir. Layihələrin birjaya çıxışını təmin etmək üçün dəyərlərini 100-1000 dəfə şişirdirlər, şişirdirlər və şişirdirlər… Ümumiyyətlə bütün Amerika iqtisadiyyatı bu prinsiplə qurulub — orada demək olar ki, istənilən layihəni beləcə şişirdib, məhşurlaşdırırlar. Bəs bizdə birja deyilən şey var? =) Var, amma neftdən başqa çətin orada bir şey satıla.
4. Əgər kimsə hesab edirsə, Mark bu imperiyanı tək başına yaradıb, yanılır. Görünmür, amma layihənin populyarlaşmasında dövlətin də böyük rolu var. Facebook faktiki ABŞ administrasiyasının maraqlarına xidmət edən bir layihədir. Artıq xüsusi orqanlar əziyyət çəkib insanların dosyelərini axtarmır, indi insanların özü hər şeyi Facebook-da yerləşdirir, şəkilləri, dostları, fikirləri ilə bölüşürlər (məsələn, terroristlər növbəti terrorları haqda və s.) və bütün bunlar 100% izlənilir. Rus demişkən, bolee togo Facebook-da profilin ləvğ edilməsi mümkün deyil — siz sadəcə hesabınızı deaktiv edə bilərsiniz, poza bilmərsiniz. Bu da Facebook-un istifadəçi bazasının digər məqsədlərlə istifadə olunduğuna daha bir sübutdur. Bura üstə gəl ölkənin birinci şəxsləri səviyyəsində saytın təbliği — alınır uğurlu və dövlət strategiyasına xidmət edən layihə.
Deməli İnternet layihələr üçün digər stimul verici faktor — dövlətin özəl şirkətlər vasitəsilə müxtəlif “ümüd verici” layihələrə pul yatırımları etməsidir. Bizdə bildiyim qədər bir Yumru layihəsinə sərmayə yatırılıb, o da (layihə) ki, axıda fake çıxdı.

Gördüyümüz kimi nə qədər ki, Universitetlərdə sağlam mühit yaradılmayacaq, nə qədər ki, böyük şirkətlərimiz İnternet layihələrə sərmayə qoymağa can atmayacaqlar, nə qədər ki, iqtisadiyyatımız neft və kənd təsərrüfatı, yeyinti məhsullarından ibarət olacaq, o qədər də biz böyük layihələr görməyəcik. Yəni heç vaxt. Təki yanılım.
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Azərbaycan İnternet məkanı (Anti-inkişaf faktorları) →