Bu gün İnşallah Aran zonasına səfərə çıxıram. Fürsətdən istifadə edərək Google Maps möcüzəsi olan yeni Latitude xidmətini testdən keçirmək fikrindəyəm. Deməli Google Latitude nədir?! Google Latitude vasitəsilə mənim ölkə üzrə bütün hərəkətimi canlı olaraq izləyə bilərsiniz.
Xidmətə dair fikirlərinizi bilmək maraqlı olardı.

Ölkə üzrə hərəkətimi canlı olaraq buradan izləyə bilərsiniz — www.bir.az/about
Allah bizi qorusun, İnşallah!
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Aran zonasına səfərim. Google Maps möcüzəsi

Qonşu yazıda qeyd etdiyim kimi, bu günlərdə cənub bölgələrimizdə oldum. Hər üç nömrəmi (Azercell, Bakcell, Nar Mobile) özümlə götürüb 3-4 gün İnternetsiz günlərimdə telefondan hər 3 operatorun təqdim etdiyi GPRS xidmətindən faydalanıb, test etmək qərarı verdim.
Başlayaq Azercell-dən. Yeni telefona nömrəmi qoşan kimi GPRS və MMS ayarları həmən aldım. İnternet bağlama ilə heç bir problem yaranmadı. Sürətlidir. Düzdü bəzən “tormozlayır”. Amma bu telefonluqda ola bilər. Fikrimcə Azercell-in təqdim etdiyi GPRS-in əsas çatışmamazlığı — traffikin baha olmasıdır.

Bakcell. Yeni telefona nömrəni qoşarkən Azercell-dən fərqli olaraq heçnə almadım. Amma ayarları sadəcə 5950 qısa nömrəsinə boş mesaj göndərməklə əldə etdim. Elə həməndə İnternetə qoşuldum. İnternet qoşulma Azercell-dəkinə nisbətdə zəifdir, amma maliyyə baxımından Bakcell-in təklif etdiyi GPRS qoşulma daha sərfəlidir.
Nar-ı test etmək vaxtı gəldi. Nar nömrəni telefona qoşdum, amma burada da avtomatik GPRS və MMS ayarlar almadım. Qərar verdim ayarları Nar Mobile sim bələdçisi vasitəsilə axtarıb tapım. Girdim bələdçiyə, oradan “Men ve Nar Mobile” menusunu seçib daxil oldum bölümlərə. Burada “Ayarlar” bölümüdə var idi… Ona tıkladım və “DATA ve MMS ayarlar”-ı seçdim. Mobil telefonumun modelini daxil etmək təklif olundu — etdim. Cavabında mesaj aldım “Telefonun modeli yanlis daxil edilib. Bu ardicilliq ile daxil edin: (istehsalci) bosluq (model), (ayarlarin novu)”. Heç bir nümunə göstərilməyən quru və faydasız mesaj. Deyilən kimi etdim. Telefon istehsalçısı və modeli göstərdikdən sonra vergül qoyub “WAP” yazdım. Axı mənə GPRS (wap) ayarlar lazım idi… Cavabında yenə eyni mesajı aldım. Digər oxşar telefon modelinin adını qeyd etdim, göndərdim — eyni mesajı yenidən aldım… Fikirləşdim, bəlkə “wap” əvəzinə “GPRS” yazım… Elədə etdim. Yenidən həmən mesaj. Fikirləşdim bəlkə kiçik hərflərlə yazmaq lazımdı. Yenə eyni mesaj. Dedim bəlkə sadəcə modeli yazım, yenə eyni cavab. Dedim bəlkə “wap” yerinə “mms” yazım, bəlkə bu işləyir… Yenə eyni mesaj. Bir sözlə 30-dan çox mesaj göndərməyimə baxmayaraq bu zəhrimar ayarları ala bilmədim.
Artıq gecə olduğundan, səhəri gözlədim. Səhər rayonda bir İnternet-klub tapıb daxil oldum narmobile.az saytına, orada qonşu mövzuda təriflədiyim İnternet bələdçisi vasitəsilə ayarları öz telefonuma göndərdim. Problemində nədə olduğunu elə o zaman anladım. Hə, sən demə problem ayarların növünün düz qeyd etməməyimdə imiş. Bəli, bəli. Sən demə ayarların növün wap, mms kimi yox, məhz “NarİnternetGPRS” kimi qeyd etməliydim. Əhsən. Bunu kimin bu qədər “izvraşat” etməsini bilmirəm, bundan öncə ayarlar sırf sadə sorğu ilə gələrdi — ya “wap”, ya “mms” — amma nümunəsi göstərilməyən bu “izvraşeniyadan” xəbəri və ekstrasensor istedadı olmayan hansısa bir abonentin mobil telefon vasitəsilə bu kimi mürəkkəb cümlə birləşməsini tapıb, doğru sorğu göndərməsi mənim üçün qaranlıq qalır. Görəsən ay ərzində bu tapmacanı neçə nəfər tapır?
Nəsə. Ayarlar artıq telefonda idi. Qaldı GPRS-dən isitifadə etmək. Türk qardaşlarımız demişkən, “nə yazıq ki” burada da məni heçdə xoş olmayan bir sürpriz gözləyirdi — istənilən sayt (səhifə) yarımçıq açılır, daha sonra İnternet (GPRS) ümumiyyətlə itir. Fikirləşdim telefondandı. 3 telefon dəyişdim. Eyni problem. Daha bir “baq” (bəlkədə) — sadə bir səhifəyə daxil olduqda (yarımçıq açır onsuzda) və sonra balansı yoxladıqda, adi yarımcan bir səhifə üçün kifayət qədər böyük bir məbləğin çıxıldığının şahidi oldum.
Nar Mobile müştəri xidmətlərinə isə çoxsaylı zənglərim fayda vermədi… Ola bilsin bu sırf mənim test etdiyim günə düşən bir problemdir. Ola bilər. Amma ümumilikdə ümüd edək ki, bu kimi xırda, amma kifayət qədər abonenti narazı sala biləcək problemləri Nar Mobile tezliklə aradan qaldıracaq. Axı qabaqdan işküzar aktivliyin pik vaxtları gəlir. Hərçənd Nar-ın bu tip problemləri həll etmək üçün həm potensialı, həm maliyyə dəstəyi var. Qalır sadəcə istək.
Nəticə

Nəticə isə bundan öncəki müqayisəmizi xatırladır:
Azercell — keyfiyyətli, amma baha İnternet qoşulma.
Bakcell — sərfəli qiymət, normal sürət.
Nar Mobile — kifayət qədər baha (müqaisə etdiyimiz hər 2 operatora nisbətdə) İnternet. Tez-tez ara kəsilmələr.

Azercell, Bakcell, Nar Mobile… Bu 3 mobil operatorları hər cür müqaisə ediblər… Bir abonent kimi mən də şəxsi fikirlərimlə bölüşəcəm.
Onuda qeyd edim ki, yazım sırf mənim abonentlik təcrübəmə əsaslanır və şəxsi fikirlərimdir.

Başlayaq ilk “cell” Bakcell-dən. Son illər kifayət qədər dinamik inkişafdadı.
Müsbət cəhətləri aşağıdakı kimidir:
— Ucuz danışıq qiyməti (digər operatorlarla müqaisədə);
— Ucuz GPRS;
— Dinamik olaraq inkişaf edir. Yeni real xidmət və yeniliklərlə abonentləri sevindirir;
— Yeni qurulmuş Müştəri xidmətləri əla çalışır.
Mənfi cəhətləri:
— Hələdə MMS dəstəyinin olmaması;
— GPRS qoşulma surətinin zəif olması;
— Postpaid (Klass) və Prepaid-lə (Cin) heç bir fərqin olmaması. Hər ikisidə əslində Prepaid kimi fəaliyyət göstərir, çünki Klass-da limit və sonradan danışıq haqqını ödəmə nəzərdə tutulmur. Maksimum -1 manat borclu ola bilərsən, ondan sonra şəbəkə üzünə bağlanır;
— Şəbəkədəki kiçik problemlər. Məsələn, Bakı-Şamaxı yolunun dağlıq ərazilərində Bakcell ümumiyyətlə tutmur, və ya götürək Qaxın İlısu kəndini;
— Klass tarif planında rouminqi açdırmaq üçün burokratik maşınla üzləşmə.
Azercell. Ölkənin ən böyük və sabit mobil operatoru.
Müsbət cəhətləri aşağıdakı kimidir:
— Fikrimcə Azercell-in ən böyük müsbət cəhəti onun sabit  olaraq daim inkişafda olmasıdır;
— Əla şəbəkəsi var. Müqaisə etdiyim Bakı-Şamaxı yolunda yaxşı tutur. Düzdü idealdan uzaqdı, bəzən xırda xırıltılar olur, amma digər operatorların ümumiyyətlə o ərazini dəstəkləməməsi fonunda bunada şükür;
— Mükəmməl xidmətlər və servislər;
— İdeal müştəri xidmətləri.
Mənfi cəhətləri:
— Danışıq haqqının kifayət qədər baha olması;
— Mənasız bonus və digər kampaniyaların keçirilməsi, hansı ki, operator realda heçdə bonus və ya abonentlər üçün mənfəət təklif etmir. Bu Azercell-in abonentlər arasında güvənliyini itirməyə gətirib çıxarır;
— Endirimlərin kampaniya xarakteri daşıması;
— SMS-in dəyərinin (qiymətinin) şişirdilməsi;
— Rouminqin digər operatorlara nisbətdə baha olması.
Nar Mobile. Ölkənin ən cavan, amma perspektivliyində ciddi problemlər olan operatoru.
Müsbət cəhətləri aşağıdakı kimidir:
— Ucuz qiymətlər. Demək olar ki, bütün operatorlarda ən ucuz danışıq qiymətlərini Nar Mobile təklif edir;
— Əla virtual (!) müştəri xidmətləri. Sayt vasitəsilə nömrənə dair istənilən operasiyanı aparmaq imkanı. Azercell-dədə bu funksiya var, amma fikrimcə Nar Mobile-da daha yaxşı realizə olunub;
— Ucuz rouminq tarifləri;
— 3G dəstəyi.
Mənfi cəhətləri:
— Stabil olmayan şəbəkə. Bu gün şəbəkə ideal tutduqda, səhər o ideallıqdan əsər-əlamət qalmır;
— Bu operatorda da bəzi endirimlərin kampaniya xarakteri daşıması əslində operatora baş ucalığı gətirmir;
— Azercell-də olduğu kimi SMS-in dəyərinin (qiymətinin) şişirdilməsi;
— Müştəri xidmətlərinə zəng edib, operatorla bağlanmaq özü bir qəhramanlıq tələb edir.
Azerfon-Vodafon-u ümumiyyətlə nəzərdən keçirmədim. Çünki fikrimcə ən aşağı abunə haqqı 27 manat olan bu operator kütlə üçün nəzərdə tutulmayıb. Yagin “öz kruqu” var.
Catel-i isə — bu mobil (CDMA) operator mənə məxsus nömrəni mənim xəbərim olmadan digərinə satdıqdan sonra… Nəsə, davam edək.
Nəticə:
Bakcell belə dinamik inkişaf etməkdə davam etsə, tezliklə böyük kütləni özünə cəlb edə biləcək. Çünki artıq stabil şəbəkəyə malik bu operator ucuz qiymətlərlə danışıq təklif edir. Elə kütləyədə bu lazımdı.
Azercell —  lider pozisiyasın qorumaqda davam edir. Son rebrendinqi ilə təstiq etdi ki, oda dinamik inkişafdadı, sadəcə hər bir addımını atmamışdan öncə 1-2 il ölçüb biçir. 😉 Bu isə rəqiblərinə inkişaf üçün vaxt yaratması deməkdir. Məncə Azercell daha çevik tərpənsə, liderliyini ən azından 10 ildə təmin etmiş olar.
Nar Mobile — kifayət qədər cavan olan bu operatorda inkişaf etməkdədi, amma uğursuz kampaniyalar və şəbəkənin stabil olmamasına görə abonentlərin inamını itirir. Çıxış yolunu ilk olaraq şəbəkənin mükəmməl qurulması və sonda abonentləri cəlb edəcək kampaniyaların buraxılışında görürürəm. Yoxsa, şəbəkə işlək vəziyyətdə olmadıqda sərfəli kampaniyaların buraxılması, əksinə əks təsir verir, abonentlər Nar şəbəkəsini ciddiyə almır.
Bəs sadə abonentlər nəyi etməli?
Ucuz və kifayət qədər stabil operator lazımdısa — o zaman Bakcell-i seçin.
Yox, sizə daha güvənli bir şey lazımdırsa, onda seçiminiz Azercell olmalıdı.
Yox,  əgər sizin üçün əsas kontur sayıdırsa (danışıq vaxtı), onda heç fikirləşmədən Nar Mobile-ı seçin.
Hər operatorun öz bazarı var, bizə isə hər birinə uğurlu inkifaş, biz abonentləri yeni-yeni endirimlərlə sevindirmək  arzusu qalır.
Mövzuya dair forumda müzakirələr ↓
Azercell, Bakcell və Nar Mobile…

İnternetdə yayılan forum sistemləri içərisində ən təhlükəsiz və stabili sayılan vBulletin4, illərlə qazanılan hörmət və etibarı bir anda darmadağın etdi.
vBulletin4 kimi çiy bir sistemin özüdə Gold (Release candidate yox, Beta yox, Alpha yox, məhz GOLD!) əlavəsi ilə satışa çıxarılması ən azından cinayətdir. Niyə? Niyələri gəlin sadalayaq:

1. vBulletin4 tamamilə vBulletin3-dən struktur baxımından fərqlidir. Burada guya yeni texnologiyalar istifadə edilir, amma əslində bu IPB ilə döyüşdə uduzaraq tez-bazar yığılmış və baqlarla dolu bir skript yığımıdı.
2. vBulletin3-ü vBulleten4-ə yeniləyəndə olmazın əzabın çəkməli olursan — 3-cü versiya üçün yazılmış bütün plaqinlər istifadəyə yararsızlaşır.
3. vBulletin4-ün şablonları redaktə üçün demək olar ki, yararlı deyil. Çox mürəkkəb struktura malik olan standart şablonlarda nəsə anlamaq üçün, gərək ən azından vBulletin4-ün yaradılışında iştirakçı olasan + şablonlara dair heç bir informatisiya (help) verilmir. Gəl indi Zirəddinlik elə. =)
4. Standart şablonda belə çoxsaylı çatışmamazlıqlar var və onların həll etmə yollarının demək olar ki yoxdur. Belə ki, hansısa bölümə cavabdeh olan şablonda redaktə edəndə, sistem bunu qəbul etmir, deyir siz sistemin bütövlüyünü korlayırsız. =)
5. Lap bəxtin gətirdi, şablonda dəyişiklik etdin, amma girib foruma baxırsan ki, heç bir dəyişiklik edilməyib, hərçənd admin-paneldə bunun əksi göstərilir.
6. Məlumat bazasına (Data Base) çox primitiv şəkildə mürəciətlər nəticəsində forumda 50-dən çox istifadəçi olduqda, baza tamamilə məhv olur.
7. Bazanın Cron cədvəlində ümumi bazaya dair açıq aydın uyğunsuzluqlar mövcuddur.
8. Bölümlərə cavabdeh cədvəllərin isə bir neçə yerə ayrılması nəticəsində, onları redaktə etməkdə super-əsəb tələb edir.
9. Mən gözümə dəyən kiçik bagları saydım — 26-dan çox oldu. Adicə postlarda bəzi rəngləri tətbiq edəndə (hansıki icazə verilir) xüsusi kod çıxır. =)
10. vBulletin4 üçün yazılmış plaqinlərin pozulmasından sonra sistemin fəaliyyətində problemlər yaranır. Bu yagin 3-cü tərəfin səhvidi.
11. Və ən absurd bag — Google Analytics və Piwik statistika sistemlərinin vBulletin4 tərəfindən rədd edilməsi — nə qədər etdik ki, səhifələrə müvafiq xidmətlərin kodların əlavə edək, alınmadı. vBulletin görünür Google-a iqnor elan edib. =)

Hələ sadalanacaq çatışmamazlıqlar çoxdur, sadəcə yadımda qalanı yazdım.

Yazdıqlarımda hər biri real faktlara əsaslanır — düz 5 gündir ki, əziyyət çəkirik. Belə ki, Fox.AZ portalının forumun yenilədik 3.8 versiyadan 4.05 versiyaya. Elə problemlərdə bundan başladı. Birinci baza ümumiyyətlə köhnəni tanımadı, sonra proqramistlərimizin düzəlişlərindən sonra vBulletin4 sayta oturdu, amma… Amma yenidən Error… Bütün köhnə plaqinləri pozmalı olduq… Bala-bala dizayndan portalın yeni strategiyasına uyğun dəyişikliklər etməyə başlamışdıq ki, şablonlarla bağlı problem lap əsəbimizi məhv etdi. Hələ bu azmış kimi foruma eyni zamanda hər 50 müraciət edildikdə — baza darmadağın oldu. Bir sözlə 5 gün bizə bu sistem olmazın əzabın verdi…
Çiy məhsul üçün 6 ildir ki, abunə olub lisenziya almağımız (burdada soyğunçuluqla məşğuldular, məsələn, yeni vBulletin üçün mütamadi ödədiyimiz abunə haqqından başqa yeni ödəmə tələb edilir — 280 USD) üçün lap peşman oldum.
Heyf səndən ay vBulletin… Deyəsən bizdə keçəsi olacıq IPB-yə.